شاتکریت چیست؟ تعریف، انواع، روش اجرا، مزایا و معایب آن - وبلاگ جعبه

به گزارش وبلاگ جعبه، بتن ریزی و سیمان کاری در صنعت ساخت و ساز، در هر مقیاس و هر پروژه ای که باشد از جمله مهم ترین عملیات های پروژه است و هر روز هم روش های جدیدی برای اجرای آن ها به کار گرفته می گردد. شاتکریت که گاهی گونیت نیز خطاب می گردد، در واقع یک روش از اجرای بتن یا سیمان با سرعت زیاد در سطوح مختلف است. شاتکریت به عنوان یک روش ساختمانی برای اولین بار در سال 1907 ابداع و در سال 1914 هم برای اولین بار مورد استفاده نهاده شد.

شاتکریت چیست؟

شاتکریت در کل یک واژه جامع است که هر دو نوع تر و خشک را در بر می گیرد. شاتکریت های تر و خشک هر کدام در شرایط به خصوصی مورد استفاده قرار می گیرند. در صنعت استخر سازی، منظور از شاتکریت همان شاتکریت تر و منظور از گونیت همان شاتکریت خشک است.

در عملیات اجرا، بتن هم زمان با قرار دریافت در سطح مورد نظر، سفت و متراکم می گردد که دلیل آن استفاده از نازل های مخصوص پرفشار است. شاتکریت را می توان در هر نوع سطح با هر شکل و مساحتی به کار گرفت.

تفاوت میان شاتکریت و بتن

تفاوت عمده میان بتن و شاتکریت در واقع نحوه اجرای این دو است. بتن آماده شده از قبل که در داخل یک محفظه واقع شده است، تخلیه و سپس در سطح مورد نظر تخلیه می گردد. در مرحله بعد برای شکل دریافت، احتیاج به اعمال لرزش هایی پیوسته یا فشردگی است. در نقطه مقابل، در اجرای شاتکریت احتیاجی به فرآیندهای شکل دهی نیست و از این رو قابلیت آن در ارتقای طراحی ها و کاربرد های منعطف بسیار بیشتر از بتن معمولی است و در بیشتر اوقات موجب صرفه جویی در زمان و هزینه می گردد.

شاتکریت تر و شاتکریت خشک

شاتکریت بر دو نوع خشک و تر است. هر دوی این ها تحت شرایط به خصوصی به کار گرفته می شوند. سابقه اجرای خشک بیشتر از تر است. به طوری که تر در دهه 1950 بود که ابداع و برای اولین بار به کار گرفته شد.

در شاتکریت مخلوط خشک (DMS)، مواد خشک در یک محفظه قیف مانند (هاپر) قرار داده می شوند و سپس تحت فشار و به وسیله نازل روی سطح مورد نظر اجرا می شوند. کارگری که نازل را در دست دارد، اضافه کردن آب در نازل را هم کنترل می نماید.

در شاتکریت مخلوط تر (WMS)، بتنی که از قبل آماده شده است به داخل نازل پمپ می گردد. یک کمپرسور هوا که به نازل وصل شده است با اعمال فشار هوا مخلوط بتن آماده را روی سطح مورد نظر قرار می دهد. اجرای شاتکریت مخلوط تر نسبت به نوع خشک، آسان تر و همچنین سالم تر است.

مزایا و معایب شاتکریت خشک

شاتکریت مخلوط خشک با توجه به ترکیب مخلوط و نحوه اجرا دارای یک سری نقاط قوت و ضعف است که در زیر به آن ها اشاره شده است:

مزایا

• امکان کنترل مقدار آب وارد شده به بتن وجود دارد.
• کاربرد بهتر در سطوح قائم و هوایی (سقفی) به دلیل کنترل بهتر بر مقدار آب.
• کاربرد بهتر در عملیات های تعمیر که احتیاج به توقف های مکرر بتن پاشی است.

معایب

• به دلایل مختلفی از جمله خطای انسانی، ممکن است آب کافی به مواد خشک نرسد و به اصطلاح فرآیند هیدراته شدن کامل رخ ندهد.
• گرد و غبار ناشی از خروج مواد خشک از نازل زیاد است.
• ضایعات و پرت کار به دلیل نچسبیدن بتن و ملات در اثر هیدراته شدن ناقص زیاد است.

مزایا و معایب شاتکریت تر

شاتکریت مخلوط تر هم مانند مورد بالا دارای نقاط قوت و ضعف است که در ادامه به آن پرداخته ایم:

مزایا

• مقاومت فشاری که به دست می دهد نسبت به نوع خشک بسیار بالاتر است.
• اجرای بتن با ضخامت زیاد (20 تا 50 سانتی متر) تنها در یک مرحله.
• اغلب اوقات در اجرای آن، احتیاجی به قالب بندی وجود ندارد که این موضوع موجب کاهش هزینه و زمان عملیات می گردد.
• اجرای سازه های با اشکال پیچیده مانند استخر ها به سادگی ممکن است.
• کاربرد بسیار خوب در تثبیت دیواره های سست به وسیله اجرای آن همراه با یک شبکه مش بندی.
• چسبندگی میان بتن و میلگرد ها بهتر است.
• درجه نفوذپذیری کمتری نسبت به آب و رطوبت دارد.

معایب

• فرد اجرا نماینده کنترلی بر مقدار آب بتن یا ملات ندارد.
• امکان وقفه در کار به دلیل سفت شدن بتن کم است.
• امکان اجرای آن در سطوح هوایی کم است.

ترکیب شاتکریت

ماسه، گراول، سیمان، آب، مواد افزودنی ریز دانه و مواد افزودنی شیمایی از مهم ترین سازنده های بتن است که در ادامه به آن ها پرداخته شده است.

ماسه و گراول تقریباً تشکیل دهنده 75 درصد از وزن و 65 درصد از حجم شاتکریت هستند. ترکیب زمین شناسی شاتکریت تأثیر بالقوه ای بر ویژگی های کاربرد پذیری و سفت شدگی بتن دارد. نسبت آب به سیمان تاثیر مهمی در ماندگاری و مقاومت بتن دارد. این نسبت به طور معمول بین 0/4 تا 0/5 است.

مواد افزودنی ریز دانه شامل خاکستر، خاکستر بادی و دوده سیلیس می گردد و به منظور امکان پذیر کردن کاربری های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند که در زیر به مواردی از آن اشاره شده است.

• برقراری تعامل میان مواد ریز دانه و درشت دانه.
• بهبود ویژگی های ماندگاری و مقاومت.
• افزایش ظرفیت نگهداری آب.
• کاهش فشار لازم برای پمپ کردن در طول اجرا.

مواد افزودنی شیمیایی هم شامل اکسلتور یا شتاب دهنده، نرم نماینده ها، بازدارنده ها یا کند نماینده ها و تثبیت نماینده ها می شوند. شتاب دهنده ها در واقع فرایند سفت و سخت شدن بتن و ایجاد مقاومت اولیه در بتن را تسریع می بخشند. بر خلاف دیگر افزودنی ها، شتاب دهنده ها دقیقاً قبل از اجرا به آن اضافه می شوند. نرم نماینده ها یا روان سازها موجب افزایش سیالیت بدون کاهش مقاومت می شوند. بازدارنده ها هم در واقع فرایند هیدراته شدن را کنترل می نمایند. تثبیت نماینده ها هم موجب افزایش چسبندگی میان ذرات می شوند.

مراحل اجرای شاتکریت

اجرای شاتکریت جدایی از تر یا خشک بودن آن در چند مرحله زیر خلاصه می گردد:

نصب شبکه ای از میلگرد های افقی و قائم و اتصال آن به دیوار

بدین منظور دیوار یا سطح مورد نظر را باید از هر گونه پوشش (گچ یا گچ خاک) کاملاً پاک کرد. در مرحله بعد سوراخ هایی را که فواصل آن از قبل تعیین شده را باید در دیوار ایجاد کرد. آرماتور هایی در داخل سوراخ ها قرار داده می شوند و با استفاده از چسب های اپوکسی، از محکم شدن آن ها اطمینان حاصل می گردد. در مرحله آخر هم نوار هایی افقی و قائم از میلگرد به آرماتور های محکم می شوند.

انجام عملیات پاشش شاتکریت تر یا خشک

در اجرای پاشش روی آرماتور باید دقت کرد که شبکه بندی کاملاً زیر بتن مدفون گردد. به طوری که ضخامت شاتکریت باید حداقل برابر با 8 سانتیمتر باشد.

اتصال شبکه آرماتور به فونداسیون

در مرحله آخر هم به منظور کنترل و انتقال نیروهای وارد شده بر دیوار آن را به فونداسیون متصل می نمایند.

سخن آخر

شاتکریت از روش های ساختمانی است که استفاده از آن ها مزایای زیادی را برای سازه در پی خواهد داشت. از طرفی هم خود این عملیات کاربردهای مختلفی دارد که از جمله آن ها می توان به سدسازی، استخر سازی، پل سازی، تثبیت دیواره ها و ساخت تونل اشاره نمود.